Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΣΑΦΕΙΑ ΤΩΝ 757 ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ

Αλήθεια πόσοι γνωρίζουν το άρθρο 43 του Νόμου 1566/1985 (ΦΕΚ 167 τ. Α) που αναφέρει ότι: 

«Σε κάθε σχολείο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργεί σχολική βιβλιοθήκη για χρήση των μαθητών, του διδακτικού προσωπικού και των κατοίκων της έδρας και της περιοχής του σχολείου»;

Το βιβλίο δεν θα σε προδώσει ποτέ

Μας το έκανε γνωστό, στις 20 Ιουλίου 2016, ο πρώην Υπουργός Παιδείας κ. Φίλης με την έγγραφη απάντησή του σε ερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με τη λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών και κυρίως με την εξαγγελία περί επαναλειτουργίας των 757 βιβλιοθηκών του προγράμματος Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης). 

Για την ιστορία να αναφέρουμε εδώ ότι, η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια δημιουργίας σχολικών βιβλιοθηκών έγινε την περίοδο 1999-2000 με ένα πρόγραμμα που συγχρηματοδοτήθηκε από το Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο  Στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από Εθνικούς πόρους. Αρχικά ιδρύθηκαν 499 βιβλιοθήκες σε Γυμνάσια και Λύκεια όλης της χώρας και το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε - με χρηματοδότηση από το  Γ΄ Κοινοτικό πλαίσιο Στήριξης - την περίοδο 2009-2010 με τη δημιουργία άλλων 158 σχολικών βιβλιοθηκών. 

Υποστηρίζεται ότι το μεγαλεπήβολο πρόγραμμα προέβλεπε την σύσταση 3500 βιβλιοθηκών, με βιβλία αξίας 200 εκατομμυρίων ευρώ. Τελικά όμως συστάθηκαν μόνον οι 757 βιβλιοθήκες (πιθανώς γιατί τα χρήματα φαγ… δεν υπολογίστηκαν σωστά, όπως γίνεται πάντα!) με χιλιάδες βιβλία, καταλόγους, φωτοτυπικά μηχανήματα, Η/υπολογιστές, τηλεοράσεις, στερεοφωνικά συγκροτήματα, προτζέκτορες, που έπρεπε να λειτουργούν όλη τη μέρα για τους μαθητές, τους καθηγητές και όλους τους κατοίκους της περιοχής και με έναν καθηγητή ως υπεύθυνο, ο οποίος θα απασχολείτο αποκλειστικά με τη βιβλιοθήκη. 

Ως υπεύθυνοι ορίστηκαν εκπαιδευτικοί με πλήρη απασχόληση, που πίστεψαν στο θεσμό και οι οποίοι έλαβαν πολύωρη επιμόρφωση σε όλες τις λειτουργίες της βιβλιοθήκης (40 ώρες στη χρήση της υπολογιστικής υποδομής και 40 ώρες στη βιβλιοθηκονομία και το πρόγραμμα ΑΒΕΚΤ), αγάπησαν τις βιβλιοθήκες και προσπάθησαν ώστε αυτές να μην είναι απλώς μία  «αποθήκη βιβλίων», αλλά ένας ζωντανός χώρος γνώσης, δημιουργίας και πολιτισμού.

Γιατί, εκτός από τη λειτουργία των με χιλιάδες δανεισμούς βιβλίων, έγιναν χώρος μελέτης, αλλά και διδασκαλίας, για τους μαθητές των σχολικών μονάδων, μα και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας . Επιπλέον, οργανώθηκαν και διεξήχθησαν σε αυτές πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις και με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών όπως, μαθητικές εργασίες, ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων με προσκλήσεις λογοτεχνών και άλλων πνευματικών ανθρώπων, εκθέσεις βιβλίων,  μουσικές εκδηλώσεις, προβολές ταινιών ποικίλου περιεχομένου, και πολλά ακόμη.
Σε πολλά σχολεία, ιδίως στην επαρχία, η σχολική βιβλιοθήκη μεταβλήθηκε σε στέκι για πολλά παιδιά, ενώ βοήθησε να απελευθερωθεί η δημιουργικότητα των, με εφημερίδες, ιστολόγια κλπ.

Και αφού συγκροτήθηκαν και παρότι πολλές από αυτές λειτούργησαν υποδειγματικά, χάρη σε κάποιους εμπνευσμένους εκπαιδευτικούς με ιδιαίτερη ευαισθητοποίηση στο θέμα, όπως αναφέραμε, οι σχολικές βιβλιοθήκες αφέθηκαν στην τύχη τους και έπαυσαν να λειτουργούν συστηματικά εδώ και έξη χρόνια με απόφαση της πρώην υπουργού Παιδείας κ. Α. Διαμαντοπούλου, διότι το Υπουργείο δεν ανανέωσε τη διετή θητεία των υπεύθυνων και αυτό έγινε για να εξοικονομηθεί σημαντικός αριθμός Εκπαιδευτικού Προσωπικού. Άφησε δε τη λειτουργία των βιβλιοθηκών, στην ευθύνη του κάθε διευθυντή σχολικής μονάδας, δηλαδή, στη λειτουργία εκ των ενόντων, με το άνοιγμα των μια φορά την εβδομάδα ή 1-2 ώρες κάθε μέρα, ανάλογα με το εάν κάποιος καθηγητής είχε κενό, χωρίς υπεύθυνο, δίχως να αξιοποιείται η ηλεκτρονική υποδομή που υπήρχε σε αυτές. 

Τέλος, η πολιτεία έπαψε να ενδιαφέρεται για τη συντήρηση και την ανανέωσή τους.

Πέρασαν εννέα (9) μήνες από τις 28 Ιουνίου 2016 όταν βουλευτές, του κυβερνώντος κόμματος, του ΣΥΡΙΖΑ, ενδιαφέρθηκαν για το «κλείσιμο» ουσιαστικά των 757 Σχολικών Βιβλιοθηκών και κατέθεσαν ερώτηση στη Βουλή, προς τον τότε Υπουργό Παιδείας κ. Φίλη και την οποία παραθέτουμε:

Προς τον κ. Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων

Ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η λειτουργία της σχολικής βιβλιοθήκης, εντάχθηκε με καθυστέρηση δεκαετιών στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι πρώτες δημιουργήθηκαν από φιλότιμες προσπάθειες εκπαιδευτικών, σε συνεργασία με συλλόγους γονέων και κηδεμόνων καθώς και τοπικούς φορείς και λειτουργούν σε αυτόνομη βάση. Ο μεγάλος όμως αριθμός σχολικών βιβλιοθηκών (757) δημιουργήθηκε την προηγούμενη δεκαετία, σε όλη την Ελλάδα σε πλαίσιο αυστηρών προδιαγραφών μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος  Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης. Κάθε μία διαθέτει συλλογή 5.000 τίτλων εγκεκριμένη από το Υπουργείο Παιδείας (περιοδικών, βιβλίων και πολυμέσων) με οπτικοακουστικό εξοπλισμό καθώς και πρόσβαση στο διαδίκτυο. 

Οι 757 σχολικές βιβλιοθήκες, που ήταν εμβλήματα τιμής κι έργου όσων  τυχερών Γυμνασίων και Λυκείων διέθεταν μία από αυτές, έπαυσαν να λειτουργούν συστηματικά εδώ και πέντε χρόνια με απόφαση της πρώην υπουργού Παιδείας κ. Α. Διαμαντοπούλου, για να εξοικονομηθεί σημαντικός αριθμός Εκπαιδευτικού Προσωπικού. Στην πραγματικότητα από την αρχή της δημιουργίας τους, η πολιτεία δεν στήριξε όπως θα έπρεπε το ρόλο τους. Δεν υπήρξε ποτέ συστηματική ενημέρωση και επιμόρφωση  των εκπαιδευτικών για τον τρόπο χρήσης τους, για τις υπηρεσίες  που μπορούν αυτές να προσφέρουν και την εν γένει συμβολή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Δεν δόθηκε ποτέ η ετήσια επιχορήγηση που αναφερόταν ρητά στο αρχικό πλαίσιο λειτουργίας τους προκειμένου να συντηρούνται, να αναβαθμίζονται και να διοργανώνονται εντός αυτών εκδηλώσεις που θα  αποτελούν πόλο έλξης για τους μαθητές. Δεν δημιουργήθηκε ποτέ στο Υπουργείο Παιδείας ένα Κέντρο Στήριξης των Σχολικών Βιβλιοθηκών που να στελεχώνεται από ομάδα βιβλιοθηκονόμων και πληροφορικών ώστε να βοηθούν και να δίνουν λύσεις στα πολλά προβλήματα που καθημερινά παρουσιάζονται στις βιβλιοθήκες. 

Το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων χρησιμοποιεί τα τελευταία χρόνια τρόπους εκ των ενόντων προκειμένου να λειτουργούν οι σχολικές βιβλιοθήκες,  που δεν διασφαλίζουν τη συστηματική λειτουργία τους.  

Έτσι τα έτη της κρίσης, ο θεσμός αυτός απαξιώθηκε. Εξαιτίας όλων αυτών των παραγόντων, ορισμένες σχολικές βιβλιοθήκες έχουν οδηγηθεί σε προσωρινό κλείσιμο όπως και κάποιες, ευτυχώς προς το παρόν λίγες, κινδυνεύουν ακόμη και με διάλυση.

Επειδή το βιβλίο είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στη διαδικασία της αγωγής, της εκπαίδευσης, της ανάπτυξης και της διάπλασης της προσωπικότητας των μαθητών. 

Επειδή η σχολική βιβλιοθήκη μέσα στο σχολικό περιβάλλον αποτελεί τον κινητήριο μοχλό στη διαδικασία της μάθησης προσφέροντας  αναμφίβολα αστείρευτη πηγή γνώσης στους μαθητές αφού τους ενθαρρύνει να μελετούν και να αναζητούν την πληροφορία   από πηγές πέραν των στενών ορίων των σχολικών εγχειριδίων.

Επειδή αυτές οι 757 σχολικές  βιβλιοθήκες, αποτελούν το λίκνο της σύγχρονης εκπαιδευτικής διαδικασίας και σε καιρούς κρίσης η συστηματική χρήση τους, κυρίως από άτομα ηλικίας που διαπλάθουν χαρακτήρα, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση  των ποιοτικών χαρακτηριστικών μίας  κοινωνίας.

Επειδή το Υπουργείο πρόκειται άμεσα να νομοθετήσει υπέρ σημαντικών καινοτομιών ύστερα και από τα συμπεράσματα που απέρρευσαν από τον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία.

 
Ερωτάται ο Κύριος Υπουργός:

1) Στο νέο εκπαιδευτικό σύστημα που οραματίζεται και σχεδιάζει το Υπουργείο Παιδείας ποια θέση σκοπεύει να δώσει στο θεσμό της σχολικής βιβλιοθήκης.

2) Τι προτίθεται να κάνει για την επαναλειτουργία των 757 βιβλιοθηκών;

3) Σχεδιάζει την ένταξη της επαναλειτουργία τους σε κάποιο νέο  Επιχειρησιακό Πρόγραμμα- ΕΣΠΑ;

4) Με ποιο τρόπο σχεδιάζει το υπουργείο παιδείας να εντάξει τη χρήση των σύγχρονων βιβλιοθηκών στην εκπαιδευτική διαδικασία αφήνοντας πίσω τον παρωχημένο ρόλο της απλής δανειστικής βιβλιοθήκης;

5) Σκοπεύει σε πιλοτική έστω βάση, να προκηρύξει ανά νομό ορισμένες οργανικές θέσεις υπευθύνων Σχολικών Βιβλιοθηκών που να έχουν αρχικά στην εποπτεία τους ίσως περισσότερες της μίας σχολικής βιβλιοθήκης, από όμορες και προσεγγίσιμες σχετικά μεταξύ τους σχολικές μονάδες (δύο ή μάξιμουμ τρεις τον αριθμό), δίνοντας έτσι  τη δυνατότητα λειτουργίας ορισμένων εξ αυτών αρχικά σε εβδομαδιαία βάση.

6) Σκοπεύει να αναζητήσει από τις πλεονάζουσες ειδικότητες εκπαιδευτικούς γι’ αυτό το σκοπό;

7) Δεδομένου του γεγονότος ότι ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις, υπάρχει πρόθεση από το Υπουργείο  να συνεργαστεί με τα τμήματα βιβλιοθηκονομίας των ΤΕΙ ή του Ιονίου Πανεπιστημίου ώστε  να αναλάβουν εκείνα την επιμόρφωση των ανωτέρω ενδιαφερομένων εκπαιδευτικών με μικρό πιθανώς κόστος;

Στις 20 Ιουλίου 2016, στη γραπτή του απάντηση προς τους βουλευτές ο πρώην Υπουργός Παιδείας κ. Νίκος Φίλης έκανε γνωστά τα ακόλουθα:

«Σύμφωνα με το άρθρο 43 του Ν.1566/1985 (ΦΕΚ 167 τ. Α)  “Σε κάθε σχολείο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργεί «σχολική βιβλιοθήκη» για χρήση των μαθητών, του διδακτικού προσωπικού και των κατοίκων της έδρας και της περιοχής του σχολείου.” 

Οι σχολικές βιβλιοθήκες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της σχολικής μονάδας και εξυπηρετούν τη σχολική κοινότητα σε πολλαπλό επίπεδο, είτε με την αρωγή στην πραγματοποίηση των ερευνητικών έργων, είτε με το να παρέχουν τις απαραίτητες γνώσεις σε κάθε γνωστικό πεδίο σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. 

Σε όλη τη χώρα έχουν δημιουργηθεί 757 σχολικές βιβλιοθήκες σε ισάριθμες σχολικές μονάδες μέσω του Β’ και Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Στις 757 σχολικές βιβλιοθήκες Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. απασχολήθηκαν αφοσιωμένοι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι υλοποίησαν μεγάλο αριθμό σχολικών προγραμμάτων προς όφελος των μαθητών και των σχολικών μονάδων. 

Το ΥΠ.Π.Ε.Θ. καταβάλλει κάθε προσπάθεια να συνεχιστεί, παρά τις γενικότερες οικονομικές δυσκολίες και τις ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό που οφείλονται στην οικονομική και κοινωνική κρίση, η όσο το δυνατόν εύρυθμη λειτουργία των 757 Σχολικών Βιβλιοθηκών ΕΠΕΑΕΚ. 

Για το σκοπό αυτό, εξέδωσε την υπ’ αριθμ. πρωτ. Φ19/204787/Δ2/15-12-2015 (ΑΔΑ: 6Ω6Β4653ΠΣ-ΖΝ9) εγκύκλιο με θέμα «Λειτουργία των 757 Σχολικών Βιβλιοθηκών ΕΠΕΑΕΚ για το σχολικό έτος 2015-2016», στο οποίο προτείνει μέτρα για κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο αξιοποίηση των συγκεκριμένων βιβλιοθηκών.

Επιπρόσθετα , κατά τη διαδικασία του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία τονίστηκε επανειλημμένα ότι η σχολική βιβλιοθήκη αποτελεί σημαντικό κύτταρο της σχολικής ζωής, έναν χώρο συνάντησης και δημιουργικών δραστηριοτήτων με ευρύτερο μορφωτικό και πολιτιστικό ρόλο. 

Ταυτόχρονα, είναι φανερό από το ευρύτερο πλαίσιο της συζήτησης για τη μεταρρύθμιση της σχολικής εκπαίδευσης και την ενίσχυση του δημοκρατικού σχολείου ότι λειτουργία και η χρήση της σχολικής βιβλιοθήκης συνδέεται στενά με τα νέα προγράμματα σπουδών και τις νέες διδακτικές και μαθησιακές προσεγγίσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο το ΥΠ.Π.Ε.Θ. σκοπεύει να προχωρήσει (α) στην επικαιροποίηση των στοιχείων που αφορούν στην κατάσταση των υποδομών, τη δικτύωση και τον τρόπο λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών και (β) στην ενίσχυση των σχολικών βιβλιοθηκών και τον εμπλουτισμό τους με ψηφιακό υλικό που θα μπορεί να υποστηρίξει την εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία. 

Ήδη πολλές σχολικές βιβλιοθήκες λειτουργούν ως «υβριδικές» (με έντυπο και ψηφιακό /ψηφιοποιημένο υλικό)».

Ενώ παράλληλα σε δηλώσεις του στα Μέσα Ενημέρωσης, ο πρώην Υπουργός Παιδείας, είχε εξαγγείλει το άνοιγμα των σχολικών βιβλιοθηκών οι οποίες είχαν κλείσει τα χρόνια της κρίσης και συγκεκριμένα είχε αναφέρει:

«Φέτος (δηλαδή, την σχολική περίοδο 2016-17) αρχίζουμε μεθοδικά να τις ανοίγουμε όχι σαν μια αποθήκη βιβλίων, όπου εργάζεται κάποιος για να συμπληρώσει το ωράριό του, αλλά σαν ένα θεσμό κεντρικό για το σχολείο, όπου ο μαθητής, με την καθοδήγηση του βιβλιοθηκονόμου και του δασκάλου που θα είναι επιμορφωμένος με τη λειτουργία των βιβλιοθηκών, θα μπορεί να ανοίγει τους ορίζοντές του…».

Τι έγινε στο διάστημα που μεσολάβησε;
Απολύτως Τίποτα!

Την καλλίτερη απάντηση έδωσαν στην τελευταία παράγραφο επιστολής-άρθρου τους, που έθεσαν υπ΄όψιν του πρώην Υπουργού Παιδείας κ. Φίλη, οι υπεύθυνες* της Σχολικής Βιβλιοθήκης του 1ου Γενικού Λυκείου Ρεθύμνου Κρήτης φιλόλογοι  Βάλια Παπαδάκη & Αργυρώ Μανούσακα:

"…θα θέλαμε να επισημάνουμε πως κάθε υπεύθυνος πολίτης αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα μας, είναι διατεθειμένος να υποστεί προσωπικές θυσίες και δεν περιμένει οι κυβερνώντες να λύσουν ως διά μαγείας τα προβλήματα. Περιμένει όμως από αυτούς να αποφεύγουν τις άστοχες και ισοπεδωτικές δηλώσεις, να είναι ενημερωμένοι για τα ζητήματα που χειρίζονται και να επιδεικνύουν τη δέουσα σοβαρότητα και υπευθυνότητα".

Μήπως οι πολιτικοί ιθύνοντες σκέφτονται να τις πωλήσουν κι αυτές σε ιδιώτες ή δεν σκέφτονται απολύτως τίποτα και θα τις αφήσουν να «γεράσουν», υπολειτουργώντας (ή μη λειτουργώντας) μαζί με τον πληθυσμό;

Μια λύση θα ήταν οι σχολικές βιβλιοθήκες, για να επιτελέσουν τον σκοπό που δημιουργήθηκαν, να (ξανά)λειτουργήσουν από τους άνεργους πτυχιούχους βιβλιοθηκονόμους, οι οποίοι θα έκαναν ταυτόχρονα την πρακτική τους. 

Στο ερώτημα τώρα εάν χρειάζονται τελικά οι σχολικές βιβλιοθήκες ή μήπως είναι δαπανηρή πολυτέλεια σε μια χρεωκοπημένη χώρα, εσείς τι απαντάτε;


*[Το άρθρο βασίστηκε στο κείμενο των φιλολόγων Βάλια Παπαδάκη & Αργυρώ Μανούσακα]