Τα Αγαλματάκια: Στην μικρή πλατεία Αναλήψεως (σημερινή ονομασία πλατεία Δημήτρη Βαρουτίδη) στο Βύρωνα, πριν 63 χρόνια, στις 18 Μαΐου 1956, επί
δημαρχίας Άγγελου Κωνσταντιλιέρη (που διετέλεσε δήμαρχος από το 1951 έως
το 1959) και παρουσία του πρεσβευτή των ΗΠΑ Κάβεντις Κάνον, έγιναν τα αποκαλυπτήρια μιας πρωτοποριακής, ξεχωριστής ως περιεχόμενο δημιουργίας, που έφερε την ονομασία "Μνημείο Εργασίας" και που αποτελούσε συγχρόνως και μνημείο της προσφυγιάς του 1922, φέροντας επίσης την ονομασία "Μνημείο Χαμένων Πατρίδων".
"Μνημείο με ζωντανή μιλιά" το είχε χαρακτηρίσει η ποιήτρια Ελένη Βακαλό, στο οποίο ο δημιουργός και γλύπτης Κώστας Κλουβάτος που το φιλοτέχνησε, άφηνε το συνηθισμένο τύπο των στατικών ηρώων και των ταφικών αναγλύφων, για να παρουσιάσει μια οικοδομή σε δράση: με σκαλωσιές, τοιχοδομίες, χάλκινες φρίζες, πυλώνες, στην οποία δούλευαν, ανεβασμένοι σε τρία - διαφορετικού ύψους - επίπεδα, τρεις μπρούντζινοι εργάτες, ένας χτίστης, ένας μαραγκός και ένας σιδεράς.
Όπως σημείωνε ο συγγραφέας και νομικός Άγγελος Προκοπίου, "Οι άνδρες του μνημείου είναι σύμβολα πανανθρώπινα και όχι ανδριάντες γνωστών ατόμων. Απευθύνονται σε ψυχικές καταστάσεις που έχουν παγκόσμιο πλάτος και, ακριβώς για το λόγο αυτό, ο συμβολισμός τους δεν περιορίζεται στα όρια ενός προσφυγικού συνοικισμού και ενός μικρασιατικού δράματος, αλλά ξεδιπλώνει τα φτερά της ιδέας του πάνω από τόπους και εθνικές ομάδες για να μιλήσει στον εργαζόμενο άνθρωπο. Είναι το μνημείο που πηγάζει από μια πολεμική καταστροφή για να τιμήσει το πιο τίμιο αγαθό της ειρήνης, την εργασία" (Πηγή: Ριζοσπάστης).
Στο σύμπλεγμα, που είχε χρηματοδοτηθεί από τον καταγόμενο από τη Σμύρνη επιχειρηματία και πρόεδρο των ΑΧΕΠΑΝΣ (Ελληνοαμερικανική Οργάνωση στις ΗΠΑ) Μιχάλη Λάσκαρη, ανήκαν και τέσσερις ανάγλυφες εντοιχισμένες, επίσης μπρούτζινες παραστάσεις. Οι παραστάσεις αυτές απεικόνιζαν σε τέσσερα στάδια όλη την περιπετειώδη πορεία των προσφύγων από τη βίαιη εκδίωξή τους από τις προγονικές εστίες μέχρι και την εγκατάστασή τους στη Μητέρα Πατρίδα. Η ονομασία της πρώτης παράστασης ήταν η Ευδαιμονία. Η δεύτερη είχε το όνομα η Καταστροφή, η τρίτη το όνομα η Προσφυγιά και η τέταρτη το όνομα η Αποκατάσταση (απόσπασμα από το βιβλίο: 90 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΡΩΝΑΣ - Στους πρόποδες του Υμηττού, του κ. Απόστολου Κ. Κοκόλια)
"Μνημείο με ζωντανή μιλιά" το είχε χαρακτηρίσει η ποιήτρια Ελένη Βακαλό, στο οποίο ο δημιουργός και γλύπτης Κώστας Κλουβάτος που το φιλοτέχνησε, άφηνε το συνηθισμένο τύπο των στατικών ηρώων και των ταφικών αναγλύφων, για να παρουσιάσει μια οικοδομή σε δράση: με σκαλωσιές, τοιχοδομίες, χάλκινες φρίζες, πυλώνες, στην οποία δούλευαν, ανεβασμένοι σε τρία - διαφορετικού ύψους - επίπεδα, τρεις μπρούντζινοι εργάτες, ένας χτίστης, ένας μαραγκός και ένας σιδεράς.
Όπως σημείωνε ο συγγραφέας και νομικός Άγγελος Προκοπίου, "Οι άνδρες του μνημείου είναι σύμβολα πανανθρώπινα και όχι ανδριάντες γνωστών ατόμων. Απευθύνονται σε ψυχικές καταστάσεις που έχουν παγκόσμιο πλάτος και, ακριβώς για το λόγο αυτό, ο συμβολισμός τους δεν περιορίζεται στα όρια ενός προσφυγικού συνοικισμού και ενός μικρασιατικού δράματος, αλλά ξεδιπλώνει τα φτερά της ιδέας του πάνω από τόπους και εθνικές ομάδες για να μιλήσει στον εργαζόμενο άνθρωπο. Είναι το μνημείο που πηγάζει από μια πολεμική καταστροφή για να τιμήσει το πιο τίμιο αγαθό της ειρήνης, την εργασία" (Πηγή: Ριζοσπάστης).
Στο σύμπλεγμα, που είχε χρηματοδοτηθεί από τον καταγόμενο από τη Σμύρνη επιχειρηματία και πρόεδρο των ΑΧΕΠΑΝΣ (Ελληνοαμερικανική Οργάνωση στις ΗΠΑ) Μιχάλη Λάσκαρη, ανήκαν και τέσσερις ανάγλυφες εντοιχισμένες, επίσης μπρούτζινες παραστάσεις. Οι παραστάσεις αυτές απεικόνιζαν σε τέσσερα στάδια όλη την περιπετειώδη πορεία των προσφύγων από τη βίαιη εκδίωξή τους από τις προγονικές εστίες μέχρι και την εγκατάστασή τους στη Μητέρα Πατρίδα. Η ονομασία της πρώτης παράστασης ήταν η Ευδαιμονία. Η δεύτερη είχε το όνομα η Καταστροφή, η τρίτη το όνομα η Προσφυγιά και η τέταρτη το όνομα η Αποκατάσταση (απόσπασμα από το βιβλίο: 90 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΡΩΝΑΣ - Στους πρόποδες του Υμηττού, του κ. Απόστολου Κ. Κοκόλια)
Στο πάνω μέρος της εισόδου του μνημείου υπήρχε η εξής επιγραφή:
"ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΤΡΙΔΩΝ Η ΨΥΧΗ ΕΙΜΑΣΤ'ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΠΟΛΟΥΜΕ"
"ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΤΡΙΔΩΝ Η ΨΥΧΗ ΕΙΜΑΣΤ'ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΠΟΛΟΥΜΕ"
Ενώ, σε παρακείμενη του μνημείου μικρή πλάκα αναγραφόταν :
"ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ ΣΤΟΝ ΤΙΜΙΟ ΜΟΧΘΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ / ΜΙΧΑΗΛ ΛΑΣΚΑΡΗΣ 1956
"ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ ΣΤΟΝ ΤΙΜΙΟ ΜΟΧΘΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ / ΜΙΧΑΗΛ ΛΑΣΚΑΡΗΣ 1956
Λίγα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το σύμπλεγμα "μισητό, ως ύμνος στην πολύπαθη και ηρωική εργατική τάξη", όπως ανέφερε ο Θ.
Κωνσταντινίδης, αποσύρεται μέσα σε μια νύχτα από την τότε διορισμένη διοίκηση του Δήμου (Λιάσκας Χριστόφορος: 1967-1974) και τα γλυπτά καταλήγουν σε κάποια αποθήκη του δήμου, ενώ οι τέσσερις μπρούτζινες ανάγλυφες παραστάσεις μεταφέρονται στο γκαράζ της καθαριότητας του Δήμου και χρησιμοποιούνται ως πλάκες για την κατασκευή της μπάρας για τα απορριμματοφόρα και χάνονται οριστικά (πληροφορία-Πηγή: 90 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΡΩΝΑΣ - Στους πρόποδες του Υμηττού, του κ. Απόστολου Κ. Κοκόλια).
Στη μεταπολίτευση και επί δημαρχίας Δημήτρη Κωνσταντιλιέρη (1975-1978) το βασικό στοιχείο του μνημείου, οι τρεις ορειχάλκινες μορφές, "τα Αγαλματάκια", βρέθηκαν και ανασύρθηκαν από τις αποθήκες του δήμου και μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν προχείρως πάνω σε τσιμεντένιες βάσεις μέσα στο Άλσος της Αγίας Τριάδας. Όμως κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής τους θα υποστούν σοβαρές ζημιές. Από τον σιδερά θα χαθούν το σφυρί, το αμόνι και το αριστερό του πόδι. Από τον χτίστη θα χαθεί το μυστρί, το δεξί κάτω άκρο του, ενώ στην πλάτη ανοίχτηκε μια τρύπα. Τέλος στη μορφή του μαραγκού υπάρχει φθορά στη μύτη, ενώ έχει χαθεί το μεγαλύτερο τμήμα του πριονιού και έχει απομείνει μόνον η λαβή.
Στη μεταπολίτευση και επί δημαρχίας Δημήτρη Κωνσταντιλιέρη (1975-1978) το βασικό στοιχείο του μνημείου, οι τρεις ορειχάλκινες μορφές, "τα Αγαλματάκια", βρέθηκαν και ανασύρθηκαν από τις αποθήκες του δήμου και μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν προχείρως πάνω σε τσιμεντένιες βάσεις μέσα στο Άλσος της Αγίας Τριάδας. Όμως κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής τους θα υποστούν σοβαρές ζημιές. Από τον σιδερά θα χαθούν το σφυρί, το αμόνι και το αριστερό του πόδι. Από τον χτίστη θα χαθεί το μυστρί, το δεξί κάτω άκρο του, ενώ στην πλάτη ανοίχτηκε μια τρύπα. Τέλος στη μορφή του μαραγκού υπάρχει φθορά στη μύτη, ενώ έχει χαθεί το μεγαλύτερο τμήμα του πριονιού και έχει απομείνει μόνον η λαβή.
Επί δημαρχίας Νίκου Χαρδαλιά (2003-2014) οι τρεις μορφές, ως ενιαίο σύμπλεγμα, με το αισθητικό αποτέλεσμα να απέχει πλέον παρασάγγας από αυτό που ο γλύπτης Κώστας Κλουβάτος είχε αρχικά δημιουργήσει, επανατοποθετήθηκαν (δείτε την παρακάτω φωτογραφία) στην πρώην πλατεία Αναλήψεως, που πια ονομαζόταν πλατεία Δημήτρη Βαρουτίδη προς τιμή του ήρωα της Εθνικής Αντίστασης. Οι
ζημιές όμως που είχαν υποστεί δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ!
Η τελευταία φωτογραφία προέρχεται από το άρθρο "Βανδαλισμένα τα αγαλματάκια στην Πλατεία Βαρουτίδη, σε άθλια κατάσταση όλη η πλατεία" (Πέμπτη, 28 Μαρτίου) του blog "Βύρωνας τριγύρω", δείτε εδώ:
-90 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΡΩΝΑΣ - Στους πρόποδες του Υμηττού, του κ. Απόστολου Κ. Κοκόλια
-Ριζοσπάστης, άρθρο της κας Ηλιάνας Μόρτογλου
https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=24/6/2007&id=8705&pageNo=4
Σημειώσεις:
Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τις εικόνες στο Google, καθώς επίσης από φωτογραφίες του Γιώργου Μπακούρου που περιέχονται στο βίντεο του Youtube με τίτλο: «Μνημείο της Δουλειάς», γνωστό στους Βυρωνιώτες ως «τα Αγαλματάκια», Δείτε εδώ:
https://www.youtube.com/watch?v=MPrIhtPYNHM
Ο Δημήτριος Βαρουτίδης γεννήθηκε στη Μ.Ασία το 1920. Μαζί με τους γονείς του και τα άλλα τρία αδέλφια του, ακολουθεί τη μοίρα του ξεριζωμένου Ελληνισμού της Μ.Ασίας το 1922. Πρώτος σταθμός τους είναι η Μυτιλήνη. Το 1928 εγκαθίσταται οριστικά στο Βύρωνα σ' ένα προσφυγικό σπιτάκι της οδού Μέλητος. Τέλειωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο στο Βύρωνα. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής προσχωρεί σαν νέος στην ΕΠΟΝ και αναδεικνύεται σε στέλεχός της. Παράλληλα εντάσσεται και στον ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών. Έφερε το ψευδώνυμο «Σταύρος». Συνελήφθη στο μπλόκο στο Κατσιπόδι (Δάφνη) στις 9 Αυγούστου 1944 όπου και εφονεύθη. Πηγή:
Πάλαι ποτέ στο Βύρωνα
Ο Μιχάλης Λάσκαρης γεννήθηκε στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας το 1903 και απεβίωσε στο σπίτι του στο Σικάγο των ΗΠΑ, το Μάιο του 1991, όπου και διέμενε από το 1925. Αποφοίτησε από την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, φημισμένη διεθνώς εκείνη την εποχή, και στη συνέχεια σπούδασε στη γαλλική Εμπορική Σχολή Pigier της Αλεξάνδρειας.
Αρχικά στράφηκε στον τραπεζικό τομέα αλλά προς το τέλος της δεκαετίας του ’20 άρχισε να μαθαίνει την τέχνη και το σχεδιασμό της γούνας. Ευφυής, δραστήριος και με λαμπρό επιχειρηματικό πνεύμα, το 1935 ίδρυσε τη δική του εταιρεία στο Σικάγο και αργότερα απέκτησε τρεις ακόμη επιχειρήσεις στην ίδια πόλη. Υπήρξε ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της ελληνικής παροικίας και διατέλεσε Πρόεδρος του ΑΧΕΠΑ.
Λάτρευε τους ανθρώπους που αγαπούσαν τη μόρφωση και σε όλη του τη ζωή βοηθούσε, πάντα αφανώς, Έλληνες που πήγαιναν στην Αμερική για σπουδές. Ιδιαίτερα υποστήριζε τους μη ευκατάστατους ανθρώπους και εκείνους που πραγματικά μοχθούσαν για ένα καλύτερο αύριο.
Ο αείμνηστος ευεργέτης μας υπήρξε ένας από τους μεγάλους δωρητές της Εστίας Νέας Σμύρνης και τα τελευταία χρόνια πρόσφερε ένα σημαντικότατο ποσό για να χτιστεί το Γηροκομείο της Εστίας. Μια άλλη μεγάλη του χορηγία ήταν η μεταφορά του τέμπλου της Αγίας Φωτεινής από τη Σμύρνη στην Αγία Φωτεινή της Νέας Σμύρνης στην Αθήνα, φυσικά με τη βοήθεια και άλλων ομογενών.
Άφησε στη διαθήκη του ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του για υποτροφίες σε Έλληνες που θέλουν να μάθουν την αγγλική γλώσσα, διότι θεωρούσε τη γνώση της Αγγλικής απαραίτητο εφόδιο στη σύγχρονη κοινωνία και κυρίως στον επαγγελματικό τομέα.
Το Ίδρυμα Υποτροφιών Μιχαήλ Λάσκαρη ιδρύθηκε για να πραγματοποιήσει την επιθυμία του αυτή.
https://www.lascaristrust.gr/?cmd=about
Ο Κώστας Κλουβάτος (1921 – 21 Μαΐου 2007) ήταν βραβευμένος Έλληνας γλύπτης. Για τη ζωή του και τα έργα του, μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82_%CE%9A%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%B2%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82
-Ριζοσπάστης, άρθρο της κας Ηλιάνας Μόρτογλου
https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=24/6/2007&id=8705&pageNo=4
Σημειώσεις:
Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τις εικόνες στο Google, καθώς επίσης από φωτογραφίες του Γιώργου Μπακούρου που περιέχονται στο βίντεο του Youtube με τίτλο: «Μνημείο της Δουλειάς», γνωστό στους Βυρωνιώτες ως «τα Αγαλματάκια», Δείτε εδώ:
https://www.youtube.com/watch?v=MPrIhtPYNHM
Ο Δημήτριος Βαρουτίδης γεννήθηκε στη Μ.Ασία το 1920. Μαζί με τους γονείς του και τα άλλα τρία αδέλφια του, ακολουθεί τη μοίρα του ξεριζωμένου Ελληνισμού της Μ.Ασίας το 1922. Πρώτος σταθμός τους είναι η Μυτιλήνη. Το 1928 εγκαθίσταται οριστικά στο Βύρωνα σ' ένα προσφυγικό σπιτάκι της οδού Μέλητος. Τέλειωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο στο Βύρωνα. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής προσχωρεί σαν νέος στην ΕΠΟΝ και αναδεικνύεται σε στέλεχός της. Παράλληλα εντάσσεται και στον ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών. Έφερε το ψευδώνυμο «Σταύρος». Συνελήφθη στο μπλόκο στο Κατσιπόδι (Δάφνη) στις 9 Αυγούστου 1944 όπου και εφονεύθη. Πηγή:
Πάλαι ποτέ στο Βύρωνα
Ο Μιχάλης Λάσκαρης γεννήθηκε στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας το 1903 και απεβίωσε στο σπίτι του στο Σικάγο των ΗΠΑ, το Μάιο του 1991, όπου και διέμενε από το 1925. Αποφοίτησε από την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, φημισμένη διεθνώς εκείνη την εποχή, και στη συνέχεια σπούδασε στη γαλλική Εμπορική Σχολή Pigier της Αλεξάνδρειας.
Αρχικά στράφηκε στον τραπεζικό τομέα αλλά προς το τέλος της δεκαετίας του ’20 άρχισε να μαθαίνει την τέχνη και το σχεδιασμό της γούνας. Ευφυής, δραστήριος και με λαμπρό επιχειρηματικό πνεύμα, το 1935 ίδρυσε τη δική του εταιρεία στο Σικάγο και αργότερα απέκτησε τρεις ακόμη επιχειρήσεις στην ίδια πόλη. Υπήρξε ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της ελληνικής παροικίας και διατέλεσε Πρόεδρος του ΑΧΕΠΑ.
Λάτρευε τους ανθρώπους που αγαπούσαν τη μόρφωση και σε όλη του τη ζωή βοηθούσε, πάντα αφανώς, Έλληνες που πήγαιναν στην Αμερική για σπουδές. Ιδιαίτερα υποστήριζε τους μη ευκατάστατους ανθρώπους και εκείνους που πραγματικά μοχθούσαν για ένα καλύτερο αύριο.
Ο αείμνηστος ευεργέτης μας υπήρξε ένας από τους μεγάλους δωρητές της Εστίας Νέας Σμύρνης και τα τελευταία χρόνια πρόσφερε ένα σημαντικότατο ποσό για να χτιστεί το Γηροκομείο της Εστίας. Μια άλλη μεγάλη του χορηγία ήταν η μεταφορά του τέμπλου της Αγίας Φωτεινής από τη Σμύρνη στην Αγία Φωτεινή της Νέας Σμύρνης στην Αθήνα, φυσικά με τη βοήθεια και άλλων ομογενών.
Άφησε στη διαθήκη του ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του για υποτροφίες σε Έλληνες που θέλουν να μάθουν την αγγλική γλώσσα, διότι θεωρούσε τη γνώση της Αγγλικής απαραίτητο εφόδιο στη σύγχρονη κοινωνία και κυρίως στον επαγγελματικό τομέα.
Το Ίδρυμα Υποτροφιών Μιχαήλ Λάσκαρη ιδρύθηκε για να πραγματοποιήσει την επιθυμία του αυτή.
https://www.lascaristrust.gr/?cmd=about
Ο Κώστας Κλουβάτος (1921 – 21 Μαΐου 2007) ήταν βραβευμένος Έλληνας γλύπτης. Για τη ζωή του και τα έργα του, μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82_%CE%9A%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%B2%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82
ΤΑ "ΑΓΑΛΜΑΤΑΚΙΑ" ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Το σύμπλεγμα "Αγαλματάκια" εμφανίζεται σε δυο ταινίες του Ελληνικού Κινηματογράφου:
α) Στην ταινία "Σουσουράδα" του 1960, σε σκηνοθεσία Ηλία Μαχαίρα, δείτε εδώ: https://www.retrodb.gr/wiki/index.php/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%B1_(1960)
β) Στην ταινία "Ανήσυχα νιάτα" του 1963, σε σκηνοθεσία Πάνου Γλυκοφρύδη, δείτε εδώ: https://greek-movies.com/movies.php?m=4509
Βύρωνας, η πόλη μας
6 Ιουνίου 2019
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου